EPİKTETOS

Epiktetos (İ.S. 55 – 135) Yunan stoacı filozoftur. Hierapolis, Frigya’da köle olarak doğdu. Kuzeybatı Yunanistan’daki Nicopolis’e sürülene kadar Roma’da yaşadı, hayatının büyük bölümü Nicopolis’de geçti ve orada da öldü. Ailesince verilen ismi bilinmemektedir. Epiktetos sözcüğü, Yunanca’da en basit anlamıyla “kazanılmış, elde edilmiş” anlamına gelir.
Epiktetos, gençliğini Nero tarafından azat edilmiş, oldukça zengin Epaphroditos’un kölesi olarak Roma’da geçirdi. Köle olarak bile Epiktetos zamanını oldukça verimli kullandı, Musonius Rufus’un gözetiminde stoacı felsefeyle uğraştı. Sonunda azat edildi ve Roma’da sağlık sorunlarıyla geçen zor bir hayat sürdürdü.  Efendisi Epaphroditus’un zulmünün sonucu olarak topal kaldığını söylenir. 89 – 95 yılları arasında bir tarihte Domitianus tarafından diğer filozoflarla sürgüne gönderildi.
Sürülmesinin ardından Epiktetos Nicopolis’e gitti ve orada ünlü bir felsefe okulu kurdu. Bu okul imparator Hadrianus tarafından bile ziyaret edildi ve en meşhur öğrencisi Arrianus , büyük bir tarihçi oldu. Epiktetos, Stoacı yaşam biçimine uygun olarak son derece sade bir hayat sürdü.
Bilindiği kadarıyla çalışmalarından kalan her şey öğrencisi Arrianus tarafından yazıya döküldü. Temel eseri, orjinali 8 kitaptan oluşan konuşmalarının yer aldığı 4 cildidir. Arrianus ayrıca Enkhridion ya da el kitabı olarak başlıklandırılan bir özet de derlemiştir.
Epiktetos, ahlak konusunun üzerinde durur, fikirlerini tekrar tekrar Socrates’e atfederek amacımızın kendi hayatlarımızın efendisi olmak olduğunu savunur.
Epiktetos’a göre değişmez, bozulamaz ve fark gözetmeksizin tüm insanlar için geçerli olan varlıkların gerçek doğasını öğrenme yolunda, öğrencilerini cesaretlendirmek Stoacı öğretmenin görevidir.
Epiktetos’un Stoacılığının temelinde, özgürlük, insanlık ve ahlak düşüncesi bulunur. Kendisine bilge kişi olarak Sokrates’le Diogenes’i örnek almış olan Epiktetos, temelde ahlak ile ilgilenmiş ve gerçek eğitimin, bütünüyle bireye ait olan tek şeyin bireyin iradesi ya da amacı olduğunu kavramaktan başka bir şey olmadığını iddia etmiştir. Ona göre insan, iradeden bağımsız olan iyi ya da kötü hiçbir şey bulunmadığını öğrenmeli ve olayları öngörmeye ya da yönlendirmeye kalkışmayıp, yalnızca onları anlama çabası göstermelidir.
Epiktetos’a göre, bir insana başka bir insan zarar vermez. Ona yalnızca kendisi zarar verebilir. İnsan için iyi olan tek şey iradedir ve en önemli erdem bilgeliktir. Bilgelik ise, insanın kendisini doğanın ayrılmaz bir parçası olarak görmesiyle ve doğanın seyrine ayak uydurmasıyla elde edilir.
Epiktetos’un bu anlayışına göre, insan bir dramdaki aktöre benzer. Dünya ve dünyanın tarihiyle ilgili bu dramda, insan yalnızca bir oyuncudur. Oyuncu oynayacağı rolü seçemez, dekora, oyunun kendisine etkide bulunamaz. Onun kontrol edebileceği tek bir şey vardır: Kendi tavrı ve tutkuları.